Škanjevića džamija – starobarski dragulj u novom ruhu

Znamenita familija Škanjević, jedna od najuticajnijih i najbogatijih u turskom plemstvu Bara, najvjerovatnije se doselila u Bar iz Budve krajem XVII vijeka, pod prezimenom (A)Scani i primila islam. Posjedovali su nekoliko mlinova za masline i žito u okolini Bara, palate i kuće, silno imanje i maslinjake, te veliki kompleks oranica i šuma. Jedan od Škanjevića, Ahmet-Beg, dao je da se sredinom VIII vijeka, tik ispred ulaza u grad, podigne velika džamija.

Minaret, sagrađen uz Škanjevića džamiju, predstavlja jedan je najvrijednijih arhitektonskih bisera jadranskog primorja. Jedinstven je na ovim prostorima, jer je u potpunosti načinjen od klesanog kamena, ne rezanog.

Minaret se izdvaja kvalitetom zidanja i arhitektonskih ukrasa, šerife, završnicom krova sa 16 prizmi, i šiljastim bakarnim završetkom koji tone u jednu “čašu”. Vrhunac majstorstva, kažu stručnjaci, predstavljaju statička rješenja stuba koji je visok skoro 20 metara, čija je obloga vanjskih zidova šesnaestougaona, a debela svega od 12 do 14 cm. Svaki kamen u podlozi minareta je vezan željeznom klamfom potopljenom u zaliveno olovo, ne u malter. Na jednom od nišana uz džamiju stoji da je “minaret obnovio Hasećija Ali-aga, 1234. po islamskom kalendaru”, odnosno 1819. godine po gregorijanskom.Škanjevića džamija je oštećena tokom zauzimanja Bara 1878. godine, ali se u njoj nakon toga obavljala molitva. Stradala je u zemljotresu 1906. godine, a 1912. godine izgorjela. Od tada do avgusta 2005. sa Ali-Aginog minareta nije se čuo ezan. Stajao je dopola srušen i nakrivljen, u opasnosti da se obruši na prolaznike ili djecu koja su se igrala oko ostataka vjerskog objekta.

Sredstva za podizanje minareta iz temelja, na autentičan, srednjevjekovni način, finansirao je Zeko Osmana Šabović, Mikulić koji živi u Čikagu. Teškim procesom rekonstrukcije vrijednim 23.000 eura rukovodio je arheolog Omer Peročević, a majstor klesar bio je Omer Kara Ahmet iz Kiseljaka, koji je radio i na obnovi Starog mosta u Mostaru. Minaret je svečanom otvoren 2005. godine.

Tri godine kasnije, obnovljena je i Škanjevića džamija, sa svim pratećim djelovima kompleksa. Restauracijom je ponovo rukovodio arheolog Peročević, a donator je opet, sa 200.000 eura, bio Zeko Šabović. Projekat, djelo ulcinjskog arhitekte Fuada Mavrića, više puta je dopunjen i izmijenjen. Korišten je gotovo istovjetni materijal kao i u 18. vijeku. Poseban utisak danas ostavljaju prozori džamije. Ispunjeni su posebnim vitro-staklima koji, uz igru svjetlosti, proizvode poseban efekat i boju. Obnovljena je i nekadašnja tekija.

Ovih dana završeno je oslikavanje unutrašnjosti ovog dragulja orijentalne arhitekture. Bekir Korkmaz, 39-godišnji umjetnik iz Konje, Turska, oko mjesec dana je posvećeno radio na dekorisanju džamijskog enterijera, a s obzirom na tekući mjesec Ramazan istovremeno je i postio.

Prije dolaska u Bar, Bekir je desetak dana radio na dekorisanju Bektaši centra u Tirani. Bekir je oženjen i ima jednu kćerku. Ovim poslom je počeo aktivno da se bavi sredinom 80-tih godina prošlog vijeka. Inače, za sebe kaže da je nakkaš (dekorater, tur.), dok je njegov stariji brat Alim hattat, majstor kaligrafije. Oslikavanje se radi na tradicionalan način i vijek trajanja ovakve dekoracije je minimum oko 100 – 150 godina, ukoliko nije izložena spoljnim atmosferskim uticajima. Posebno je upečatljiv rad sa zlatnim, tzv. ‘varrak’ listićima koji se danas nabavljaju u Njemačkoj. Bekir je oduševljen ambijentom u kome radi kao i cjelokupnom arhitekturom starobarske Tvrđave.

TIKA – Turska državna agencija za međunarodnu saradnju i razvoj, finansira dekoraciju Škanjevića džamije. Jedan od najavljenih projekata ove Agencije je i završetak radova na Centralnoj džamiji sa pratećim sadržajima u blizini barske bolnice.

Imajući u vidu stanje kulturno – istorijskih spomenika na ovim prostorima, a naročito nasljeđe iz osmanlijskog perioda koje je tokom proteklog vijeka najvećim dijelom netragom uništeno, a ono što je preostalo izloženo kontinuiranoj devastaciji, javlja se tračak nade da će Turci kao nekada vratiti nadu narodima koji baštine istu religiju, kulturu i običaje.