„Crkva Sv. Petra nalazi se u centru Bijelog Polja, na platou koji dominira gradom. Prema sačuvanom natpisu u luneti portala, crkvu je podigao humski knez Miroslav, brat Stefana Nemanje. Tokom svoje istorije nekoliko puta stradala i nekoliko puta prepravljana… Krajem 17. vijeka Turci su crkvu pretvorili u džamiju… Kao džamija služila sve do 1912. godine… U unutrašnjosti se djelimično sačuvao živopis nastao u vrijeme velike obnove crkve u 14. vijeku koji pripada završnoj, zreloj fazi monumentalnog slikarstva njegovanog od strane majstora- slikara Kralja Milutina. Od živopisa se na zapadnom zidu razaznaje kompozicija Uspenja Bogorodice, na sjevernom Duhovi, u oltaru Bogorodica na prestolu, a na istočnom zidu Vaznesenje. Pored ovoga sačuvale su se i scene Rođenje Hristovo, Sretenje, Preobraženje, Lazarevo vaskrsenje i Silazak u ad. U kupoli je islikana predstava Hrista a na lukovima četiri proroka…“ . Dr Čedomir Marković i Dr Rajko Vujičić, autori djela „Spomenici kulture Crne Gore“, nigdje ne pominju da se u crkvi još uvijek nalazi mihrab (niša, udubljenje u unutrašnjem zidu džamije okrenuto u pravcu Kabe- Meka, u kojoj klanja imam kada predvodi zajedničku molitvu), iz perioda kada je crkva služila kao džamija.

Početkom 2011. godine, počeli su radovi na obnovi crkve Sv. apostola Petra, čiji završetak je planiran za 2016.godinu.
Projekat obnove, koji podrazumijeva obimne i kompleksne radove, prema nacrtima svog oca, pokojnog prof. dr Jovana Neškovića, uradila je mr Marina Nešković, u saradnji sa arh. Božidarom Žurićem. Saglasnost na projekat dao je Zavod za zaštitu spomenika kulture na Cetinju.

Visina novog zvonika je 28 metara, a radovi na obnovi podrazumijevaju i skraćenje sjeverne kule za oko dva i po do tri metra, koliko je kula nadzidana prilikom pretvaranja crkve u džamiju.
„Crkva sv. Petra je krajem 17. vijeka pretvorena u džamiju zvanu Fethija. U tu svrhu služila je do 1912. godine. Vraćena je u crkvu 1923.
Dr Mustafa Memić navodi da je Fethija izgrađena nakon paljenja ove crkve tokom posljednje decenije 17. vijeka“. Dakle, ni Bajro Agović u knjizi „Džamije u Crnoj Gori“, ne pominje kamenom ozidani mihrab!
Interesantno da ni najstariji službenici bjelopoljske Islamske zajednice nijesu upoznati sa tim podatkom.

Inače, među Bjelopoljcima se prenosi legenda da je Petrova crkva povezana sa crkvom Sv. Nikole u naselju Nikoljac, tajnim tunelom ispod rijeke Lim.
Na molbu da fotografišemo unutrašnjost Petrove crkve nije nam udovoljeno, uz obrazloženje da nam to može odobriti jedino vladika ili glavni svještenik.
Protojerej paroh bjelopoljski Darko Pejić, rodom iz BiH, rekao nam je da se u B. Polju nalazi već šest godina. Bogosloviju je završio u Krki, najstarijem pravoslavnom sveučilištu na Balkanu, kako kaže. Osim rekonstrukcije koja je u toku, planirana je izgradnja Riznice i duhovnog centra u neposrednoj blizini, u saradnji sa Upravom za zaštitu kulturnih dobara. Potom će tražiti i povraćaj svih relikvija koje im pripadaju. Prilikom raščišćavanja kupljenog zemljišta, naišli su na tri grobnice. Pozvani su arheolozi iz Berana i, nakon što ustanove o čijim posmrtnim ostacima se radi, izvršiće ekshumaciju. Paroh nam je takođe rekao da je kuća koja je vlasništvo crkvene opštine i u kojoj trenutno stanuje, sagrađena na prostoru gdje se nalazilo groblje. Jedan grob se još uvijek nalazi u dijelu dvorišta do crkvenog zida, gdje je postavljen baštenski sto i klupa pored kojih raste vinova loza. Koliko mu je poznato, to zemljište je bilo u posjedu kćerke hodže koji je radio u džamiji prije nego što je ponovo pretvorena u crkvu. Kasnije je taj posjed prodat izvjesnim Konjevićima koji su tu napravili kuću, a potom sve prodali crkvenoj opštini.

Na kraju, paroh Pejić nam je naglasio da fotografisanje unutrašnjosti crkve nije dozvoljeno bez saglasnosti vladike. Ta zabrana je na snazi već desetak godina, navodno zbog sukoba sa crnogorskom crkvom!?

Ajdinović Mevluda nam je potvrdila da je pomenuto zemljište bilo u posjedu njenog rahm. oca Jusufa i njegovog brata, muftije Haruna Lameževića. Njena majka Vasvija taj posjed je pod pritiskom i prijetnjama prodala izvjesnom Konjeviću, policajcu iz Bijelog Polja, koji je sredinom 60-tih godina prošlog vijeka tu sagradio kuću. Prilikom iskopavanja nađen je veći broj grobnica izgrađenih od masivnih kamenih ploča. Nađeni posmrtni ostaci su, zajedno sa ostalim iskopanim materijalom, deponovani na nepoznatoj lokaciji. Sudeći prema pronađenim skeletima, u pitanju su bile izuzetno visoke osobe!

S obzirom na navedeno, zvanično smo se obratili Mitropoliji crnogorsko-primorskoj sa molbom da nam dostave informaciju šta je planirano sa mihrabom u okviru rekonstrukcije unutrašnjosti Crkve sv.Petra, kao i da nam se odobri fotografisanje istog. Vrlo brzo smo dobili odgovor da „..crkva Svetih Apostola Petra i Pavla nije u nadležnosti ove Mitropolije, već Eparhije budimljansko-nikšićke…“ kao i: „…zabrana snimanja unutrašnjosti pojedinih crkvi i manastira je uobičajena kod objekata naročitog kulturno-istorijskog značaja, kao što je crkva Svetih Apostola u Bijelom Polju“.

Zahtjevom iste sadržine smo se obratili i Upravi za zaštitu spomenika kulture na Cetinju. Odgovor još nijesmo dobili.
U međuvremenu, zahvaljujući internetu uspjeli smo doći do fotografija na kojim se može vidjeti i pomenuti mihrab u kom je smještena stolica za svještenika.

Nadamo se da će Uprava za zaštitu spomenika kulture, kao i Mitropolija crnogorsko-primorska, tj. Eparhija budimljansko-nikšićka, uvidjeti značaj i ovog artefakta i s tim u vezi preduzeti adekvatne mjere u sklopu aktuelne rekonstrukcije crkve Sv. Petra u Bijelom Polju.

 

 

 

 

 

14.3.2013.g./2.Džumade-l-ula 1434.H.